प्लॅस्टिकच्या युगात

        रोजच्याप्रमाणे परवा एक दिवस नव्या पेठेत फिरावयास गेलो होतो. नव्या पेठेतील फिरणे म्हणजे काय हे तुमच्यासारख्या चाणाक्ष अनुभवी तज्ञ जाणकार सूज्ञांना अस्मादिकांनी सविस्तर सांगणे म्हणजे एखाद्या पुढाऱ्याला आश्वासनाची व्याख्या सांगण्यासारखे होईल !

        फिरत असताना दोन वेण्या खांद्यावरून पुढे घेतलेली एक तरुणी माझ्याजवळून गेली. माझे लक्ष त्या वेण्यांवरील भरगच्च फुलांच्या गजऱ्याकडे गेले. मला प्रथम आश्चर्यच वाटले. कारण फुलांचा सुगंध लपवूनही जाणवतोच ! परंतु त्या तरुणीने माळलेले गजरे बिनवासाचे होते ! माझी डोक्यातली ट्यूब पेटली. माझ्या डोळ्यासमोर इंग्रजी टी आकाराची काठी घेऊन रस्त्यावरून हिंडणाऱ्या व्यक्ती आल्या. काठीवर रंगीबेरंगी, गुलाबी, अबोली, शुभ्रधवल असे गजरे व साधी फुले  अडकवलेली असतात. हे गजरे व फुले असतात ती अर्थात प्लॅस्टिकचीच !

        सध्याच्या युगाला प्लॅस्टिक-युग म्हटल तर त्यात काहीच चूक ठरणार नाही ! हल्ली फक्त माणसाचाच अवतार प्लॅस्टिकचा होणे शिल्लक राहिले आहे ! जिकडे पाहावे तिकडे प्लॅस्टिकच. लहान बाळाचे चोखणे प्लॅस्टिकचे. खिशातले कंगवे प्लॅस्टिकचे. तरुणींच्या गळ्यातले दागिने प्लॅस्टिकचे. म्हाताऱ्यांच्या हातातल्या काठ्याही प्लॅस्टिकच्याच !

        प्लॅस्टिक व म्याचिंग यांचे फार पूर्वीचे मित्रत्वाचे नाते असावेसे दिसते. जेथे तेथे म्याचिंगचा अट्टाहास केला जातो. तेथे प्लॅस्टिकची आवश्यकता दिसते. पिवळसर कांतीच्या महिलेला पायात पिवळ्या प्लॅस्टिकच्या चपला, पिवळी साडी, (यालाच लिंबू कलर म्हणतात असे आमचे कुटुंब ओठांचा चंबू करून सांगत होते ! असो !) त्या साडीला प्लॅस्टिकची पिवळी जर, पिवळा ब्लाउज, कानात प्लॅस्टिकची पिवळी कर्णफुले, नाकात प्लॅस्टिकची पिवळी मोरणी, केसातली  फुलेही पिवळ्या प्लॅस्टिकचीच ! हातात बांगड्या नावाची प्लॅस्टिकची पिवळी कडी, बोटात प्लॅस्टिकची पिवळी रिंग, खांद्यावर हेलकावे खात असणारी पिवळ्या नाण्यांनी भरलेली प्लॅस्टिकची पिवळी पर्स ! अबब ! काय हा म्याचिंगचा हव्यास आणि जोडीला प्लॅस्टिकची हौस !

        प्लॅस्टिकच्या युगात बाकी प्लॅस्टिकचे महत्व अवास्तव नाही बर का ! प्लॅस्टिकमुळे माणूस काटकसरी बनतो. प्लॅस्टिकमुळे मनुष्याच्या आधीच्या अनेक गैरसोयी दूर झालेल्या आहेत. घरातल्या सामानावर प्लॅस्टिकचा पगडा प्रामुख्याने जाणवतो. बदली, जागेची कमतरता, अपुरा पगार, अशावेळी हातभार त्यामुळेच लागतो. पितळ-लोखंडाच्या घागरी-बादल्या वापरणाऱ्यांना पाण्याची दूरवर ने-आण करताना नाकी आठ (नऊच का ?) किंवा दहा येत असतील. त्यांची सोय  प्लॅस्टिकच्या भांड्यांनी किती झालेली आहे. विहिरीतून पाणी उपसण्यास आता प्लॅस्टिकचे मजबूत पाईप वापरतात. त्यामुळे कमी वजन, कमी खरच व सोय भरपूर असा त्रिकोण साधता येतो !

        जॉन शंकर पटेल नावाचा माझा मित्र आहे. तो फार काटकसरी (-अर्थात चिक्कू !) आहे . कधी नव्हे ते त्याने मला आपल्या घरी फराळास बोलावले होते. घरात पाऊल टाकताच मला चहूकडे प्लॅस्टिक साम्राज्य दिसून आले. आम्ही दोघे खुर्ची टेबल घेऊन फराळाला बसलो. टेबलक्लॉथ प्लॅस्टिकचाच होता. टेबलावर तांब्या भांडे प्लॅस्टिकचे होते. नंतर डिशेस आल्या- त्याही प्लॅस्टिकच्याच. त्यातील चमचे प्लॅस्टिकचे. फराळाचे जिन्नस ज्यातून वाढले गेले, त्या थाळ्या प्लॅस्टिकच्या. मी पार वैतागून गेलो होतो. मी एक ग्लासभर पाणी पिऊन पाहिले- नशीब माझे ते पाणी खरेखुरे, पण प्लॅस्टिकच्या नळाचे होते ! तर सांगायचा मुद्दा हा की, हरघडीला प्लॅस्टिकचा उपयोग होताना दिसत आहे.

        बोलता बोलता एकदा सहज एकाने आमच्या घरी एकीच्या चाफेकळीसारख्या नाकाची स्तुती केली. परंतु दुसऱ्या स्त्रीची स्तुती ऐकणारी स्त्री अस्तित्वात यावयाची आहे. कारण उपरोक्त नाकस्तुती कानी पडताच आमचे 'कुटुंब' फिस्कारले- "इश्श्य ! कुणाच्याही नाकाची इतकी स्तुती नको काही करायला . आता प्लॅस्टिक सर्जरीने हव्वा तो अवयव, हव्वा तेव्हा चांगला करता-बसवता येतो म्हटलं !"

        बाजारात चक्कर मारल्यास दुकानात प्रथम आढळतात त्या प्लॅस्टिकच्या बादल्या. चारसहा रंगातील त्या टांगलेल्या बादल्याजवळ दिसतात ते प्लॅस्टिकचे ह्यांगर्स . नंतर डबे-बरण्या ओळीने मांडून ठेवलेले दिसतात. प्लॅस्टिक सोप केस , ब्रश, खोकी, कव्हर्स, बेल्ट .. आणखी काय काय वस्तू असतात, ते लक्षात ठेवणेही कठीण !

        प्लॅस्टिकच्या वस्तू बनवणारे कारागीर खरेच डोकेबाज असावेत. त्यांनी बनवलेली एकही वस्तू बाजारात खपली नाही, असे होत नाही. संक्रांतीच्यावेळी लुटण्याच्या वस्तू म्हणून बव्हंशी स्त्रिया असल्याच खरेदी करतात. आपला माल न खपणाऱ्या कंपन्या मालाबरोबर भेट म्हणून प्लॅस्टिकच्याच वस्तू देऊ करतात. पावसाळ्यातील न पडणाऱ्या पावसात भिजू नये म्हणून प्लॅस्टिकचे रेनकोट किती उपयुक्त असतात !

        लहान मुलांचे वाढदिवस प्लॅस्टिकच्या खेळण्यांनी साजरे केले जातात. गृहिणी जिन्नस टिकवण्यासाठी प्लॅस्टिकच्या पिशव्या वापरतात. रेल्वे स्टेशनावर खाद्यपदार्थ प्लॅस्टिकच्या प्याकिंगमध्ये पुरवण्याची प्रथा पाडलेली प्रत्येकजण पाहतोच . कापड दुकानदार, पापड दुकानदार आपल्या मालाची जाहिरात प्लॅस्टिकच्या पिशव्यावरच छपाई करून दाखवतात.

        सर्वत्र प्लॅस्टिकचा प्रसार झालेला दिसतो. प्लॅस्टिक टिकाऊ असते. सुबकपणा त्यामुळे आणता येतो. त्यामुळे सजावटही खुलवता येते. हरतऱ्हेने उपयोगी पडणारे प्लॅस्टिक वापरण्यास सोयीचे असते. म्हणूनच त्याने बनलेल्या वस्तू दुकानात घरात बाजारात दिसतात. त्याची उपकरणे प्रयोगशाळेत आढळतात. शस्त्रक्रियेत त्याचा सिंहाचा वाटा असतो.

        सरकारने सध्या नाण्यांची टंचाई केली आहे. त्यावर तोडगा म्हणून कोण्या एकाने प्लॅस्टिकच्या मजबूत नाण्यांचा व नोटांचा उपयोग करण्यास सुचवले होते. आजच्या युगात बेकारी वाढली आहे. पावसाळ्यात दुष्काळ आणि उन्हाळ्यात गारपीट होत आहे. जगणे मुश्कील आहे. अशावेळेस प्लॅस्टिकचा उपयोग होण्यासारखा आहे. जीवनास कंटाळलेल्यानी प्लॅस्टिकची पिशवी डोक्यावरून गळ्यापर्यंत ओढून घेऊन श्वासोच्छवास करावा. बस्स ! एका मिनिटात काम फत्ते ! भूलोकातून स्वर्गलोकात विनातिकीट विनाविलंब प्रवेश 'आत्महत्या' या सदरात मोडणाऱ्या क्रियेने या प्लॅस्टिक-पिशव्यांच्या सहाय्याने मिळेल !

        प्लॅस्टिकच्या युगात सर्वकाही सुलभ सुबक सुंदर सोयीचे मिळू शकते. ते सर्व टिकाऊ मजबूत आकर्षक व मुख्यत: आवश्यक आहे .

        एक काळ यावयाचा राहिला आहे. जेव्हा अस्मादिकांचा कितवा तरी लेख प्लॅस्टिकाक्षरात छापून येईल ! त्यावेळी छपाईसाठी मशिनरी प्लॅस्टिकची असेल आणि वाचकही प्लॅस्टिकच्या डोळ्यांनी प्लॅस्टिकाक्षरातला तो माझा लेख तुम्ही प्लॅस्टिक-स्मित (-म्हणजेच टिकाऊ, मजबूत वगैरे !) करत वाचत असाल !
.